ابن‌رطبی ابوالعباس احمد بن سلامه بجلی کرخیابن رُطَبی، یا ابن رَطَبی، ابوالعباس احمد بن سلامة بن عُبیدالله (یا عبدالله) بن مخلد بجلی کرخی (۴۶۰- ۵۲۷ق/۱۰۶۸-۱۳۳م)، فقیه شافعی ، قاضی و محتسب بغداد در روزگار مسترشد بالله ، بیست‌ونهمین خلیفه عباسی . ۱ - محل تولدوی اهل کرخ جُدّان [۱]
ابن عساکر، علی، تبیین کذب المفتری، ج۱، ص۳۲۱، دمشق، ۱۳۴۷ق/۱۹۲۸م.
(کرخ یعقوبا) جایی نزدیک خانقین عراق بود.۲ - اساتیدنخست نزد شیخ ابواسحاق ابراهیم شیرازی ، ابونصر بن صباغ و شیخ ابوبکر چاچی به تحصیل پرداخت. سپس به اصفهان رفت و از امام ابوبکر محمد بن ثابت خجندی ، مدّرس نظامیه آن شهر، فقه و حدیث آموخت و برای شنیدن حدیث محضر بسیاری دیگر از بزرگان عصر خود، از جمله ابوالقاسم بُسری و ابونصر زینبی را درک کرد. [۲]
سمعانی، عبدالکریم، الانساب، ج۱، ص۱۷۵، حیدرآباددکن، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
[۳]
ابن جوزی، عبدالرحمان، المنتظم، ج۱۰، ص۳۱، حیدرآباد دکن، ۱۳۵۸ق/۱۹۳۹م.
[۴]
صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات ج۶، ص۳۹۷، به کوشش س ددرینگ، بیروت، ۱۳۹۲ق/۱۹۷۲م.
[۵]
سبکی، عبدالوهاب، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۳۸، بیروت، دارالمعرفة.
[۶]
اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیه، ج۱، ص۵۸۶، به کوشش عبدالله الجبوری، بغداد، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۰م.
۳ - مناصب دولتیپس از فراغ از تحصیل به بغداد بازگشت و چندی گوشه گرفت و زهد اختیار کرد. سپس نز د بنی عباس منزلت یافت و به مقاماتی چون قضای برخی از محلات بغداد، احتساب شهر بغداد (پس از مرگ برادرش در ۴۹۲ق/۱۰۹۹م)، نظارت بر اوقاف، نظارت بر امور آرامگاههای خلفای عباسی نایل گشت و از آن پس، پرورش فرزندان خلیفه، خاصه ابوجعفر منصور (الراشد بالله)، به عهده او محول گردید؛ [۷]
ابن عساکر، علی، تبیین کذب المفتری، ج۱، ص۳۲۲، دمشق، ۱۳۴۷ق/۱۹۲۸م.
. [۸]
صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات ج۶، ص۳۹۷، به کوشش س ددرینگ، بیروت، ۱۳۹۲ق/۱۹۷۲م.
[۹]
اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیه، ج۱، ص۵۸۶، به کوشش عبدالله الجبوری، بغداد، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۰م.
۴ - محل وفاتوی در بغداد درگذشت و در باب ابرز، در جوار استادش شیخ ابواسحاق شیرازی ، به خاک سپرده شد. [۱۰]
ا بن جوزی، عبدالرحمان، المنتظم، ج۱۰، ص۳۱، حیدرآباد دکن، ۱۳۵۸ق/۱۹۳۹م.
[۱۱]
ابن اثیر، علی، اللباب، ج۳، ص۹۱، بیروت، دارصادر.
۵ - مقامات علمیابن رُطَبی را در فقه شافعی، آداب مناظره ، خلاف و لطف سخن سرآمدِ اقران شمرده‌اند. [۱۲]
سمعانی، عبدالکریم، الانساب، ج۱، ص۱۷۵، حیدرآباددکن، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
[۱۳]
ابن عساکر، علی، تبیین کذب المفتری، ج۱، ص۳۲۲، دمشق، ۱۳۴۷ق/۱۹۲۸م.
۶ - شاگردانتنی چند، چون علی بن احمد یزدی ، یحیی بن ثابت بقّال ، یحیی بن بَوش ، از او روایت کرده‌اند. [۱۴]
صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات ج۶، ص۳۹۷، به کوشش س ددرینگ، بیروت، ۱۳۹۲ق/۱۹۷۲م.
[۱۵]
سبکی، عبدالوهاب، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۳۸، بیروت، دارالمعرفة.
۷ - شخصیت اخلاقینیز او را از جمله سران و ائمه شافعی و مردی خردمند، تیزبین، باوقار و صحیح الرأی خوانده‌اند [۱۶]
سمعانی، عبدالکریم، الانساب، ج۱، ص۱۷۵، حیدرآباددکن، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
[۱۷]
اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیه، ج۱، ص۵۸۶، به کوشش عبدالله الجبوری، بغداد، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۰م.
[۱۸]
ذهبی، محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۶۱۰ -۶۱۱، به کوشش شعیب الارنؤوط، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.
و برخی از فقهای معاصرش او را بر امام اسعد میهنی مدرس نظامیه بغداد، مقدم شمرده‌اند. [۱۹]
ابن عساکر، علی، تبیین کذب المفتری، ج۱، ص۳۲۲، دمشق، ۱۳۴۷ق/۱۹۲۸م.
۸ - فهرست منابع(۱) ابن اثیر، علی، اللباب، بیروت، دارصادر. (۲) ابن جوزی، عبدالرحمان، المنتظم، حیدرآباد دکن، ۱۳۵۸ق/۱۹۳۹م. (۳) ابن عساکر، علی، تبیین کذب المفتری، دمشق، ۱۳۴۷ق/۱۹۲۸م. (۴) اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیه، به کوشش عبدالله الجبوری، بغداد، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۰م. (۵) ذهبی، محمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب الارنؤوط، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م. (۶) سبکی، عبدالوهاب، طبقات الشافعیة الکبری، بیروت، دارالمعرفة. (۷) سمعانی، عبدالکریم، الانساب، حیدرآباددکن، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م. (۸) صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات به کوشش س ددرینگ، بیروت، ۱۳۹۲ق/۱۹۷۲م. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌رطبی »،ج۳، ص۱۲۴۷. |